„O malarstwie i kaligrafii” nie jest wczesną powieścią Saramago, jak myślałam. I nie myślałam, że uda mi się czytać książki z wielką ilością rozmów, niepowstrzymane zdania, nagłe odjazdy do innych ludzi i historii.
Jednakże ludzie, którzy są inni, są także bardzo tacy sami i kraje też mają te różnice i te kojarzone (kojarzące się) w nieskończoność podobieństwa niekiedy spotykają się ponad granicami i czasem, innymi razy poszukują siebie wzajemnie i odrzucają się. Kiedy w 1814 roku Goya namalował swoje dwa obrazy na temat wydarzeń w maju 1808 roku, coż to miało wspólnego ze mną w Portugalii albo mogło mieć?
Mówi to bezrobotny portrecista. Stworzył pustynię. Opisał, jak do tego doszło. Ale co ma tam robić?
Jednakże dajmy czasowi czas. Czas potrzebuje tylko czasu. Rewolta ludu madryckiego w 1808 roku natrafiła na przygotowanego Goyę dopiero w 1814 roku. To prawda, że historia biegnie szybciej niż malujący ją czy opisujący ludzie. Prawdopodobnie nie można tego uniknąć. Zadaję sobie pytanie: Jeśli nazajutrz mam jakąś rolę do odegrania, jakie dzisiejsze sprawy będą na mnie czekać?
Już widzę, jak bardzo tacy sami są ludzie, którzy są inni.
I jest wcześniej napisane o tym, jak Goya dochodził do swoich obrazów o 1808 roku, kiedy jeszcze nie wiedział, że w 1810 roku zrobi grawiury „Okropności wojny”, źe w 1814 roku namaluje „2 Maja” i „3 Maja”, że na koniec przyjdą „czarne obrazy” i „kaprysy”.
I jest jeszcze jedna tajemnica w tej książce Saramago: mówi, że nie przeciwstawiał się temu, co się dzieje, ale że był przeciwstawiony. Czytanie o tym nie jest trudne, ale krótkie streszczenie tego, jak jedna myśl przechodzi w całkiem inną na razie dla mnie niemożliwe. To w tym przejściu jest śnienie, ta artemagia, jak on mówi. Kto wie, czy to nie jest słowo, którego trzeba odtąd używać. To pisarz, z którym pewne sprawy w czytaniu obmyśla się i omawia, tak się czasem dzieje, gdy książki są Książkami.
_________________________________________
Jose Saramago – O malarstwie i kaligrafii
